– Trục tung bên trái thể hiện gì?

– Trục tung bên phải thể hiện gì?

– Những cột màu xanh thể hiện gì?

– Vậy lượng mưa được tính bằng đơn vị nào?Đường màu đỏ thể hiện gì?

– Đơn vị của nhiệt độ đo bằng gì?

Dựa vào hình 5.2 cho biết lượng mưa ở singapo có đặc điểm như thế nào?

Quan sát, nhận xét

– Nhiệt độ của môi trường nhiệt đới như thế nào?

– Lượng mưa của môi trường này có đặc điểm như thế nào?

– Thành phố Gia-mê-na nằm gần chí tuyến hơn thành phố Malacan, vậy em hãy cho biết càng gần chí tuyến thời kì khô hạn và biên độ nhiệt có sự thay đổi như thế nào?

– Màu sắc biểu thị yếu tố gì?

– Mũi tên màu đỏ và màu xanh thể hiện gì?

– Vào mùa hạ giỏ thổi từ nơi nào đến nơi nào?

– Với đặc điểm gió từ đại dương thổi vào nên mùa hè ở đây như thế nào?

– Vào mùa đông (hình 7.2) gió thổi như thế nào?

– Vào mùa khô rừng có màu gì?

– Vào mùa mưa rừng cao su có màu gì?

– Vậy tại sao mùa khô cây cao su lại ngã vàng, còn mùa mưa thì lại xanh tốt?

20′

– GV: Hướng dẫn HS quan sát H 5.1 SGK.

CH: Quan sát hình 5.1 sgk xác định ranh giới các đới môi trường địa lí?

Hs trả lời: Đới nóng kéo dài từ Xích Đạo về 2 chí tuyến, đới ôn hòa từ chí tuyến đến vòng cực, đới lạnh từ vòng cực về 2 cực

Gv: Do đới nóng nằm ở khoảng giữa 2 chí tuyến bắc và nam nên người ta còn gọi đới này là vùng “nội chí tuyến”

CH: Quan sát hình 5.1 em hãy so sánh diện tích của đới nóng với diện tích đất nổi trên trái đất?

Hs trả lời: chiếm một diện tích đất nổi khá lớn trên trái đất

CH: Do đới nóng nằm trong vùng nội chí tuyến, vậy nơi đây có đặc điểm về tự nhiên như thế nào?

Hs trả lời:nắng nóng, mưa nhiều

CH: Với đặc điểm là nắng nóng mưa nhiều, nó sẽ tác động đến sự phát triển của thực vật như thế nào?

Hs trả lời: tạo điều kiện thuận lợi cho sinh vật phát triển.

Gv: Nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi cho sự sống, nên đới nóng có đến 70% số loài cây và chim thú trên trái đất sinh sống, đây cũng là khu vực đông dân, tập trung nhiều nước đang phát triển trên thế giới.

CH: Dựa vào hình 5.1 nêu tên cac kiểu môi trường của đới nóng?

Hs trả lời: Môi trường Xích Đạo ẩm, môi trường nhiệt đới gió mùa, môi trường nhiệt đới, môi trường hoang mạc.

CH: Xác định vị trí của môi trường Xích Đạo ẩm trên hình 5.1?

Hs xác định

CH: Có nhiều quốc gia nằm trong môi trường xích đạo ẩm như Brazin, In-đô-nê-xi-a, Ni-giê-ri-a….., tuy nhiên chỉ có một phần lãnh thổ nằm trong môi trường Xích Đạo ẩm mà thôi, chỉ có Xingapo là quốc gia nằm trọn vẹn trong môi trường này, vậy em hãy xác  định Xingapo trên hình 5.1?

Hs xác định

CH: Sau khi xác định xong vị trí của Xingapo, em hãy quan sát hình 5.2:

– Trục tung bên trái thể hiện gì?

– Trục tung bên phải thể hiện gì?

– Những cột màu xanh thể hiện gì?

– Vậy lượng mưa được tính bằng đơn vị nào?Đường màu đỏ thể hiện gì?

– Đơn vị của nhiệt độ đo bằng gì?

Hs trả lời:

– Thể hiện mm.- ⁰C.

– Lượng mưa.- mm.

– Nhiệt độ.- ⁰C.

+ Trong một năm có hai lần lên cao và hai lần xuống

thấp. NHiệt độ cao nhất khoảng 28oC, thấp nhất khoảng 25oC, nóng quanh năm, không có mùa đônglạnh.

+ Về lượng mưa: Lượng mưa các tháng dao động từ170 mm – 250 mm. Tổng lượng mưa trung bìnhnăm từ 2000 – 2300 mm. Mưa nhiều và phân bố

đồng đều quanh năm.

CH: Dựa vào biểu đồ hình 5.2 em hãy cho biết tháng nóng nhất và tháng lạnh nhất của singapo là bao nhiêu?

Hs trả lời: nóng nhất là gần 28⁰C, lạnh nhất là gần 25⁰C.

CH: Vậy biên độ nhiệt của singapo là bao nhiêu?

Hs trả lời: 3⁰c

CH: Quan sát vào đường nhiệt độ, em có nhận xét gì về sự biến động của nhiệt độ?

Hs trả lời: ít có sự biến động

CH: Nhìn vào đường biên độ nhiệt em có nhận xét gì về nhiệt độ của Singapo?

Hs trả lời: nhiệt độ trung bình năm cao.

CH: Vậy qua các ý mà chúng ta vừa phân tích em có nhận xét gì về đặc điểm nhiệt độ của môi trường này?

Hs trả lời: Nhiệt độ trung bình năm cao 25⁰C đến 28⁰C, biên độ nhiệt nhỏ.

Gv: Đó là đặc điểm về nhiệt độ, còn lượng mưa thì có đặc điểm như thế nào?

Hs trả lời: mưa quanh năm

CH: Dựa vào hình 5.2 cho biết lượng mưa ở singapo có đặc điểm như thế nào?

CH: Vậy lượng mưa hàng tháng nơi đây có đặc điểm như thế nào?

Hs trả lời: lượng mưa hàng tháng lớn khoảng 170mm – 250mm

CH: Thế thì lượng mưa cả năm ở nơi đây như thế nào?

Hs trả lời: lượng mưa trung bình năm cao từ 1500mm – 2500mm.

CH: Qua các ý mà chúng ta vừa phân tích em có nhận xát gì về lượng mưa của môi trường xích đạo ẩm?

Hs trả lời: lượng mưa nhiều, độ ẩm lớn.

CH: Vậy em nào có thể nêu khái quát vể đặc điểm môi trường Xích Đạo ẩm?

Hs trả lời:nắng nóng, mưa nhiều quanh năm, độ ẩm lớn.

Gv: Môi trường Xích Đạo Ẩm có khí hậu nóng và ẩm quanh năm, chênh lệch nhiệt độ giữa tháng cao nhất cà tháng thấp nhất chỉ 3⁰C, lượng mưa trung bình năm 1500 – 2500mm, mưa quanh năm, cang gần Xích Đạo càng nhiều, độ ẩm cao trên 80%

Gv: Với đặc điểm khí hậu như thế nó đã tác động đến sự phát triển của sinh vật như thế nào, ta sẽ sang phần tiếp theo để nghiên cứu.

– GV: Hướng dẫn HS quan sát H 5.3 SGK.

? Miêu tả quang cảnh trong ảnh chụp?

– HS: Rừng rậm rạp xanh tốt.

– GV: Hướng dẫn HS quan sát H 5.4 SGK.

? Đọc lát cắt và rút ra nhận xét?

– HS: Gồm 4 tầng:

+ Tầng cỏ quyết, cây bụi cao 10 m.

+ Tầng cây gỗ cao trung bình cao 30 m.

+ Tầng cây gỗ cao 40 m.

+ Tầng vượt tán cao trên 40 m.

→ Rừng có nhiều tầng tán, dây leo chằng

CH: Với đặc điểm của thực vật rừng như thế, nó ảnh hưởng đến động vật như thế nào?

Hs trả lời: động vật phong phú, đa dạng, sống trên các khắp tầng rừng.

– GV: Hướng dẫn HS quan sát H 5.5 SGK.

– Ở các vùng cửa sông, ven biển lầy bùn phát triển rừng ngập nước ( rừng ngập mặn).

Ví dụ Rừng U

Minh ở Việt Nam.

    *Vị trí:

– Đới nóng nằm trong khoảng giữa 2 chí tuyến Bắc và Nam.

– Đặc điểm: nắng nóng, mưa nhiều. Thực vật và động vật phong phú là nơi đông dân  nhất thế giới.

1.Môi Trường Xích Đạo Ẩm.

Khí hậu:

– Vị trí: nằm chủ yếu trong khoảng 5⁰B đến 5⁰N.

–   Đặc điểm: nắng nóng, mưa nhiều quanh năm, độ ẩm lớn.

Rừng rậm xanh quanh năm.

Độ ẩm và nhiệt độ cao tạo điều kiện cho rừng rậm xanh quanh năm phát triển, cây rừng rậm rạp, xanh tốt quanh năm nhiều tầng, nhiều dây leo, chim thú……

20′

CH: Xác định trên hình 5.1 vị trí của môi trường nhiệt đới?

Hs xác định

CH: Quan sát hình 6.1 và 6.2 biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa của Malacan (Xu Đăng) và Gia-Mê-Na (Sát), thành phố Malacan nằm ở 9⁰B và Giê-mê-na ở 12⁰B, tuy hai thành phố này đều nằm trong môi trường nhiệt đới, và chỉ cách nhau 3 vĩ độ nhưng lại có sự khác biệt rất lớn về nhiệt độ và lượng mưa, vậy sự khác nhau được biểu hiện như thế nào?

Hs thiến hành thảo luận.

Gv: Chia lớp ra làm 4 nhóm để thảo luận 2 vấn đề trong thời gian 5 phút,  hết thời gian giáo viên gọi đại diện nhóm lên trình bày nhóm khác khác chú ý lắng nghe và bổ sung, sau đó giáo viên chuẩn lại kiến thức.

– Nhóm 1 và 2: Dựa vào hình 6.1 tìm hiểu về nhiệt độ và lượng mưa của thành phố Malanca?

– Nhóm 3 và 4: Dựa vào hình 6.2 tìm hiểu về nhiệt độ và lượng mưa của thành phố Gia-mê-na?

CH: Qua bảng phản hồi thông tin em có nhận xét gì về đặc điểm của khí hậu nhiệt đới:

– Nhiệt độ của môi trường nhiệt đới như thế nào?

Hs trả lời: – Nóng quanh năm trên 20⁰C

– Lượng mưa của môi trường này có đặc điểm như thế nào?

– Trong năm có thời kì khô hạn từ 3 đến 9 tháng.

– Thành phố Gia-mê-na nằm gần chí tuyến hơn thành phố Malacan, vậy em hãy cho biết càng gần chí tuyến thời kì khô hạn và biên độ nhiệt có sự thay đổi như thế nào?

Hs trả lời: càng gần chí tuyến thời kì khô hạn càng kéo dài, biên độ nhiệt càng lớn.

Cảnh quan phổ biến của môi trường này là Xavan, thế thì xavan là gì?

Hs trả lời: Xavan là thảm cỏ liên tục phủ kín mặt đất có độ cao trên 0,8m, xavan là thảm thực vật nhiệt đới đặc trưng cho các cao nguyên trung và đông Phi.

CH: Quan sát hình 6.3 và 6.4 em hãy nhận xét sự giống nhau và khác nhau của 2 xavan?

Hs trả lời:

– Giống: Cùng trong thời kì mùa mưa.

– Khác: Trên hình 6.3 cỏ thưa, ít cây cao, không có rừng hành lang, còn trên hình 6.4 thảm thực vật, dầy và xanh hơn, nhiều cây cao phát triển, có rừng hành lang.

CH: Vậy tại sao xavan ở 2 nơi trên lại có sự khác biệt như vậy?

Hs trả lời: Vì lượng mưa, thời gian mưa ở Kênia ít hơn Trung Phi, nên thực vật thay đổi theo.

Gv: Thực vật chịu tác động bởi nhiệt độ và lượng mưa, mà lượng mưa có sự thay đổi từ Xích Đạo về chí tuyến, nên thực vật nơi đây cũng có sự thay đổi theo.

CH: Dựa vào sgk em hãy cho biết lượng mưa tác động đến thực vật như thế nào?

Hs trả lời:Thực vật thay đổi theo mùa, mùa mưa cây xanh tốt, mùa khô cây úa vàng

CH: Lượng mưa tác động đến chế độ nước sông như thế nào?

Hs trả lời:Sông có hai mùa: lũ và cạn.

CH: Mưa tập trung theo mùa sẽ tác động đến đất đai như thế nào?

Hs trả lời:Đất dễ bị xói mòn, rửa trôi

Gv: Ở miền núi trong mù mưa, nước mưa thấm xuống lớp đất đá bên bên dưới, đến mùa khô nước lại di chuyển lên mang theo ôxit sắt, nhôm, tích tụ dần ở gần mặt đất có màu vàng đỏ, gọi là đất feralit. Nếu đất feralit ở đây bị rửa trôi và sử dụng không hợp lí sẽ bị “ong hóa” rất khó canh tác.

Hs chú ý lắng nghe.

CH: Hiện nay vùng này xavan ngày càng mở rộng, vậy tại sao xavan ở nơi đây na\gày cang mở rộng

Hs trả lời: Do lượng mưa ít, do phá rừng và cây bụi để lấy củi hoặc làm nương rẫy, đất dần bị thoái hóa và cây cói không móc lại được.

– Vị trí khoảng 5⁰B và 5⁰N đến chí tuyến ở cả hai bán cầu.

– Đặc điểm: nóng quanh năm, có thời kì khô hạn, càng gần chí tuyến thời kì khô hạn càng kéo dài, biên độ nhiệt trong năm lớn.

2. Các Đặc Điểm Khác Của Môi Trường.

– Lượng mưa và thảm thực vật thay đổi từ Xích Đạo về chí tuyến.

– Thực vật thay đổi theo mùa, mùa mưa cây xanh tốt, mùa khô cây úa vàng, càng gần 2 chí tuyến thực vật càng nghèo nàn: từ rừng thưa -> xavan -> nửa hoang mạc.

– Sông có hai mùa: lũ và cạn.

– Đất feralit dễ bị xói mòn, rửa trôi, nếu canh tác không hợp lí và rừng bị phá bừa bãi.

15′

Hs xác định

Gv: Nam Á và Đông Nam Á, nằm toàn bộ trong môi trường nhiệt đới gió mùa, Việt Nam là một quốc gia nằm trong khu vực gió mùa điển hình. “Gió mùa” là loại gió thổi theo mùa, chủ yếu trong mùa hè và mùa đông trên một vùng rộng lớn thuộc châu Á, châu Phi và Ôx-trây-li-a.

Hs chú ý lắng nghe

CH: Quan sát hình 7.1 và 7.2 và bảng chú giải:

– Màu sắc biểu thị yếu tố gì?

– Mũi tên màu đỏ và màu xanh thể hiện gì?

– Vào mùa hạ giỏ thổi từ nơi nào đến nơi nào?

Hs trả lời:

– Lượng mưa.

– Gió mùa hạ và gió mùa đông.

– Gió thổi từ Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương vào lục địa.

– Với đặc điểm gió từ đại dương thổi vào nên mùa hè ở đây như thế nào?

– Vào mùa đông (hình 7.2) gió thổi như thế nào?

CH: Gió thổi từ lục địa ra cho nên nó có tính chất như thế nào?

Hs trả lời: khô, lạnh, mưa rất ít.

CH: Sau khi phân tích chúng ta nhận thấy lượng mưa ở đây có sự khác biệt rất lớn giữa mùa đông và mùa hạ, tại sao lại như thế?

Hs trả lời: chủ yếu là do hướng gió.

CH: Quan sát biểu đồ nhiệt độ và lượng mưaa hình 7.3 và 7.4 cho biết đường màu đỏ thể hiện gì, cột màu xanh thể hiện gì?

Hs trả lời: đường màu đỏ thể hiên nhiệt độ, cột màu xanh thể hiện lượng mưa.

Gv: Chia lớp ra làm 4 nhóm để thảo luận 2 vấn đề trong thời gian 4 phút,  hết thời gian giáo viên gọi đị diện nhóm lên trình bày, nhóm khác chú ý lắng nghe và bổ sung, sau đó giáo viên chuẩn lại kiến thức.

Hs chia nhóm để thảo luận.

Nhóm 1 và 2: Tìm hiểu diễn biến nhiệt độ và lượng mưa ở Hà Nội?

Nhóm 3 và 4: Tìm hiểu diễn biến nhiệt độ và lượng mưa ở Mumbay?

Gv: Qua bảng phản hồi thông tin chúng ta nhận thấy Hà Nội có mùa đông lạnh, Mumbay nóng quanh năm, cả hai địa điểm trên đều có lượng mưa lớn (trên 1500mm, mùa đông ở Hà Nội mưa nhiều hơn ở Mumbay)

Hs chú ý lắng nghe.

CH: Qua các ý mà chúng ta vừa phân tích, em nào có nhận xét gì về đặc điểm môi trường nhiệt đới gió mùa?

Hs trả lời:Nhiệt độ và lượng mưa thay đổi theo mùa gió

CH: Nhiệt độ khu vực này trung bình năm là bao nhiêu?

Hs trả lời:20⁰C

CH: Lượng mưa trung bình năm là bao nhiêu?

Hs trả lời:trên 1500mm

Gv: Lượng mưa trung bình năm cao, nhưng tùy thuộc vào vị trí gần hay xa biển, sườn khuất gió hay sườn đón gió. Sê-ra-pun-đi ở phía nam dãy Himalaya có lượng mưa trung bình lớn nhất thế giới (12000mm) ngoài ra thời tiết ở đây diễn biến cũng rất thất thường.

Hs chú ý lắng nghe

CH: Biểu hiện của sự thất thường thời tiết nơi đây như thế nào?.

Hs trả lời: Có năm mưa đến sớm, có năm mưa đến muộn, năm mưa ít, năm mưa nhiều, nên thường có lũ lụt và hạn hán

CH: Quan sát hình 7.5 và 7.6 em hãy nhận xét về sự thay đổi của cảnh sắc thiên nhiên qua hai ảnh trên?

Hs trả lời:

– Vào mùa khô rừng có màu gì?

Màu vàng

– Vào mùa mưa rừng cao su có màu gì?

–   Màu xanh.

– Vậy tại sao mùa khô cây cao su lại ngã vàng, còn mùa mưa thì lại xanh tốt?

Hs trả lời: Do cây cối phụ thuộc nhiều vào lượng mưa, vào mùa mưa cây cối xanh tốt.

CH: Vậy nguyên nhân nào đã làm cho lượng mưa ở đây có sự khác nhau giữa các mùa?

Hs trả lời: do tác động của gió mùa.

Gv: Tùy thuộc vào lượng mưa và sự phân bố mưa trong năm mà có thảm thực vật khác nhau, ở những nơi mưa nhiều, rừng có nhiều tầng, trong rừng có một số cây rụng lá vào mùa khô, những nơi ít mưa thì có đồng cỏ cao nhiệt đới. Ở vùng cửa sông, ven biển có rừng ngập mặn.

CH: Qua các ý mà chúng ta vừa phân tích, em có nhận xét gì về thảm thực vật nơi đây?

Hs trả lời: Thảm thực vật phong phú đa dạng.

CH: Động vật trong môi trường này có sự phát triển như thế nào?

Hs trả lời:Động vật phong phú ở cả trên cạn và dưới nước

Gv: Do đây là nơi có nhiều điều kiện thuận lợi cho cây lương thực, đặc biệt là cây lúa nước, cây công nghiệp, nên vùng nhiệt đới gió mùa là một trong những nơi tập trung đông dân cư nhất thế giới.

– Vị trí: Nam Á và Đông Nam Á.

–         Nhiệt độ và lượng mưa thay đổi theo mùa gió.

–         Thời tiết diễn biến thất thường.

– Đặc điểm: Nhiệt độ và lượng mưa thay đổi theo mùa gió, thời tiết diễn biến thất thường.

+ Gió mùa hạ: nóng ẩm.

+ Gió mùa đông: lạnh và khô.

+ Nhiệt độ trên 20⁰C

+ Lượng mưa trung bình năm trên 1500mm

2. Các Đặc Điểm Khác Của Môi Trường.

– Thực vật: Thay đổi theo mùa,.- Thảm thực vật phong phú đa dạng.

– Động vật phong phú ở cả trên cạn và dưới nước.